ελληνικη παραοικονομια(στοιχεια του 2012)

Ο καθηγητής Φρίντριχ Σνάιντερ αναλύει την άλλη όψη της παραοικονομίας. Οι λόγοι της ελληνικής πτώσης εν μέσω ύφεσης. Οι ''ένοχοι'' κλάδοι και το συμφέρον των κυβερνήσεων  

Η παραοικονομία λειτουργεί σαν μαξιλάρι σε περιόδους ύφεσης και μπορεί να σώσει μία χώρα από την κατάρρευση, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της επιστρέφει στην πραγματική οικονομία, σύμφωνα με τον καθηγητή Φρίντριχ Σνάιντερ, συστηματικό μελετητή της παραοικονομίας, της φοροδιαφυγής και της διαφθοράς.

Σε μία πρόσφατη μελέτη του ο καθηγητής εντόπισε μία ενδιαφέρουσα εξαίρεση στη συμπεριφορά της παραοικονομίας, η οποία αφορούσε την Ελλάδα, όπως δημοσιεύει η Καθημερινή της Κυριακής.

Σημειώνει ότι η Ελλάδα υπήρξε η μοναδική χώρα στον κόσμο που παρουσίασε πτώση της παραοικονομίας σε περίοδο μεγάλης ύφεσης.

Σύμφωνα με την μελέτη του κ. Σνάιντερ, όσο περιορίζεται το ΑΕΠ της επίσημης οικονομίας, τόσο αυξάνεται η φοροδιαφυγή καθώς οι πολίτες της χώρας προσπαθούν αν εξασφαλίσουν ένα επιπλέον ''μαύρο'' εισόδημα.

Όμως στην Ελλάδα τα τελευταία δύο χρόνια, η παραοικονομία μειώθηκε ως ποσοστό του ΑΕΠ από 25,4% το 2010 στο 24% το 2012. Αιτία, όπως λέει, ο απότομος περιορισμός των εισοδημάτων.

Οι ''ένοχοι'' κλάδοι

''Πρωταθλητής'' της παγκόσμιας παραοικονομίας στέφεται ο κατασκευαστικός κλάδος. Συγκεκριμένα, από αυτόν προέρχεται περίπου το 35% της παραοικονομίας. Ακολουθούν ο μεταποιητικός τομέας, ο εμπορικός κλάδος, τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια, οι μεταφορές, οι υπηρεσίες προσωπικής υγείας και ο αγροτικός τομέας.

Όλοι αυτοί οι κλάδοι υπέστησαν μεγάλη πτώση του τζίρου και κατά συνέπεια περιορίστηκε και το ''μαύρο'' χρήμα που διακινούνταν.

Ο καθηγητής Σνάιντερ πιστεύει πως η μισή παραοικονομία στην Ελλάδα συμπληρώνει τις δραστηριότητες της επίσημης οικονομίας και συνεισφέρει στην πρόνοια και το γενικό ΑΕΠ. Η καταδίκη της περισσότερο κακό μπορεί να κάνει παρά καλό.

Το συμφέρον των κυβερνήσεων

Σύμφωνα με τον καθηγητή, ότι οι κυβερνήσεις μπορεί να μην έχουν ιδιαίτερο συμφέρον από τον περιορισμό της παραοικονομίας για τους εξής λόγους:

*Τα εισοδήματα από την παραοικονομία βελτιώνουν το βιοτικό επίπεδο του 30% του εργαζόμενου πληθυσμού.

*Το 40-50% αυτών των δραστηριοτήτων έχει συμπληρωματικό χαρακτήρα, κάτι που σημαίνει αύξηση της γενικής παραγωγής.

*Οι διαφυγόντες φόροι μπορεί να είναι μετρίου ύψους εφόσον τουλάχιστον τα 2/3 των εισοδημάτων δαπανώνται αμέσως στην επίσημη οικονομία (λογαριασμοί ΔΕΚΟ, σούπερ μάρκετ, βενζίνη κτλ επί των οποίων χρεώνεται ΦΠΑ).

*Οι άνθρωποι που εργάζονται στην παραοικονομία έχουν λιγότερο χρόνο να κάνουν άλλα πράγματα όπως πχ να συμμετέχουν σε διαδηλώσεις.

@@@@@@@@@@@@@@@@@@

ην άποψη ότι η παραοικονομία λειτουργεί ως δικλείδα ασφαλείας που μπορεί να σώσει μια χώρα από την κατάρρευση, αφού μεγάλο μέρος των εσόδων της επιστρέφει στην πραγματική οικονομία, υποστηρίζει ο καθηγητής Φρίντριχ Σνάιντερ στην πρόσφατη του μελέτη για τα οφέλη της παραοικονομίας και το ρόλο της στην ελληνική κρίση.

Ο καθηγητής από το Johannes Kepler University, σημειώνει ότι η Ελλάδα υπήρξε η μοναδική χώρα στον κόσμο που παρουσίασε πτώση της παραοικονομίας σε περίοδο μεγάλης ύφεσης λόγω του απότομου περιορισμού των εισοδημάτων.

Σύμφωνα με την μελέτη του κ. Σνάιντερ, όσο περιορίζεται το ΑΕΠ της επίσημης οικονομίας, τόσο αυξάνεται η φοροδιαφυγή καθώς οι πολίτες της χώρας προσπαθούν αν εξασφαλίσουν ένα επιπλέον «μαύρο» εισόδημα. Όμως στην Ελλάδα τα τελευταία δύο χρόνια, η παραοικονομία μειώθηκε ως ποσοστό του ΑΕΠ από 25,4% το 2010 στο 24% το 2012. Αιτία, όπως λέει, ο απότομος περιορισμός των εισοδημάτων. 

Πάντως, ο κ. Σνάιντερ χωρίζει την παραοικονομία σε εισφοροδιαφυγή και διαφθορά και ενώ στο πρώτο είδος εντοπίζει πιθανά οφέλη και μικρές απώλειες για την πραγματική οικονομία, την διαφθορά την θεωρεί υπεύθυνη για τεράστιες ζημιές.

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

Άνω των 52 δισ. ευρώ υπολογίζει η Κομισιόν ότι ήταν πέρυσι ο τζίρος της παραοικονομίας στην Ελλάδα, με τη χώρα να έρχεται στην 9η θέση μεταξύ των 27 κρατών της Ε.Ε. και στην 4η θέση μεταξύ των 17 μελών της Ευρωζώνης. Ταυτόχρονα, από τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ελλάδα καταλαμβάνει την τελευταία θέση σε ολόκληρη την Ευρώπη σε ό,τι αφορά την πραγματική συγκέντρωση εσόδων από ΦΠΑ.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι, παρά τις όποιες προσπάθειες γίνονται για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, το πρόβλημα παραμένει αναλλοίωτο στην Ελλάδα. Ωστόσο, η χώρα έχει αυτή τη στιγμή περισσότερο από ποτέ την ανάγκη να μειώσει το μέγεθος της παραοικονομίας και να καταστήσει πιο αποτελεσματικούς τους φοροεισπρακτικούς μηχανισμούς, καθώς με τον τρόπο αυτό θα καταφέρει να τονώσει τα δημόσια έσοδα και να ελαφρύνει το πρόγραμμα λιτότητας και περικοπής δαπανών.

Χαρακτηριστικό της αδυναμίας των κρατικών μηχανισμών να εισπράξουν τους φόρους που έχουν επιβληθεί είναι το γεγονός ότι η Ελλάδα απουσιάζει από τον κατάλογο των 27 χωρών της Ε.Ε. στην κατηγορία κοστολόγησης των φοροεισπρακτικών μηχανισμών. Στον δείκτη που η Κομισιόν καταγράφει το διοικητικό κόστος ανά 100 ευρώ φορολογικών εσόδων, δεν υπάρχει η Ελλάδα.

Εκτός της Ελλάδας, από τον συγκεκριμένο πίνακα απουσιάζουν επίσης η Κύπρος, η Λιθουανία και η Σλοβακία, καθώς, όπως επισημαίνεται, οι συγκεκριμένες χώρες δεν διαθέτουν τέτοιου είδους στοιχεία. Κάτι που δείχνει ότι το ελληνικό Δημόσιο δεν μπορεί ακόμα να κοστολογήσει τις υπηρεσίες του φοροεισπρακτικού μηχανισμού.

Τα προβλήματα αυτά είναι γνωστά στην τρόικα και αναμένεται να προωθηθούν λύσεις με το νέο φορολογικό νομοσχέδιο. Γι’ αυτό, άλλωστε, είχε προβλεφθεί το νέο φορολογικό να είναι έτοιμο από πέρυσι το καλοκαίρι, ώστε να μπορέσει η Ελλάδα να βελτιώσει την εικόνα των φορολογικών εσόδων της. Επίσης, η περιγραφείσα κατάσταση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού εξηγεί γιατί μέχρι σήμερα η τρόικα δεν έχει δεχθεί καμία από τις προβλέψεις της κυβέρνησης αναφορικά με τον περιορισμό της φοροδιαφυγής και ζητάει αντ’ αυτών περικοπές δαπανών ώστε να εξασφαλίζεται η μείωση του ελλείμματος με βιώσιμο τρόπο και να μη στηρίζεται σε έσοδα που θεωρητικά θα μπορούσαν να έρθουν.

Σε ό,τι αφορά τη συλλογή του ΦΠΑ, η Κομισιόν έχει στη διάθεσή της στοιχεία για το 2010 από όλες τις χώρες της Ε.Ε. Σύμφωνα με αυτά, η Ελλάδα καταλαμβάνει την τελευταία θέση σε ό,τι έχει να κάνει με την είσπραξη ΦΠΑ ως προς το ποσό που θα έπρεπε να είχε εισπραχθεί βάσει των συντελεστών του ΦΠΑ. Το 2010, το κράτος κατάφερε να εισπράξει περίπου το 37% των εσόδων που θεωρητικά θα έπρεπε να εισπράξει. Και αυτό, παρά την αύξηση του υψηλού συντελεστή ΦΠΑ στο 23% από 21% στις αρχές Ιουλίου του 2010.

Οι αιτίες των «χαμηλών πτήσεων» στη συλλογή του ΦΠΑ είναι δύο. Πρώτον, η αναποτελεσματικότητα των μηχανισμών είσπραξης. Δεύτερον, η σταδιακά διευρυνόμενη επιδείνωση της ύφεσης, που στέρησε το ρευστό στην αγορά και οι υπόχρεοι προτιμούσαν να κρατήσουν τον ΦΠΑ ως κεφάλαιο κίνησης αντί να τον αποδώσουν στην εφορία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στη δεύτερη χειρότερη θέση αναφορικά με την αποδοτικότητα είσπραξης του ΦΠΑ βρέθηκε το 2010 η Ιταλία (που σήμερα εφαρμόζει πρόγραμμα λιτότητας), ενώ στην τρίτη θέση ήταν η Ισπανία (επίσης υπό αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας τα τελευταία χρόνια). Η Πορτογαλία που εφαρμόζει αντίστοιχο με το ελληνικό Μνημόνιο ήταν το 2010 στην 8η θέση της σχετικής κατάταξης, ενώ η Ιρλανδία στην 11η θέση.

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

Μικρή συρρίκνωση της σκιώδους οικονομίας στην Ελλάδα το 2012, στο 24% του επίσημου ΑΕΠ, έναντι 25,8% πέρυσι και 25,4% το 2010, «βλέπει» ο Αυστριακός καθηγητής Φρίντριχ Σνάιντερ (Friedrich Schneider), που θεωρείται παγκόσμια αυθεντία σε θέματα παραοικονομίας.

Ταυτόχρονα, όμως, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το γεγονός ότι η διαφθορά στη χώρα καλά κρατεί, έχοντας σημειώσει «δραματική» -όπως είπε- αύξηση στο διάστημα 2010- 2011. Ως αποτέλεσμα η Ελλάδα κατατασσόταν πέρυσι, από αυτή την άποψη, στην ίδια θέση με τις χώρες Κολομβία, Ελ Σαλβαδόρ, Μαρόκο, Περού και Ταϊλάνδη και σε χειρότερη από το Βανουάτου και τη Γκάμπια.

Ο κ.Σνάιντερ, καθηγητής Οικονομικών του Πανεπιστημίου του Λιντς, δεν είναι ένα τυχαίο πρόσωπο: έχει μελετήσει το θέμα της παραοικονομίας για περισσότερα από 30 χρόνια, σε 145 χώρες και έχει διατελέσει σύμβουλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), της Παγκόσμιας Τράπεζας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Οπως εξήγησε στη διάρκεια σημερινής συνέντευξης Τύπου, στη Θεσσαλονίκη, η σκιώδης οικονομία στην Ελλάδα εκτιμάται ότι ανέρχεται στα 60 δισ. ευρώ, εκ των οποίων, όμως, τα περίπου 20 δισ. υπολογίζονται στο επίσημο ΑΕΠ, καθώς προέρχονται από νόμιμες δραστηριότητες (πχ, από έναν τεχνίτη, που θα κόψει απόδειξη για την παροχή υπηρεσίας στο όνομα του εργοδότη του, ο οποίος όμως δεν καταβάλει ασφαλιστικές εισφορές του υπαλλήλου του). Τα υπόλοιπα 40 δισ. ευρώ προέρχονται από παράνομες δραστηριότητες. Κατά τον κ.Σνάιντερ, αν δίδονταν τα σωστά κίνητρα, θα μπορούσαν να προστεθούν στο ελληνικό ΑΕΠ τουλάχιστον 20 δισ. ευρώ ετησίως.

Ο κ.Σνάιντερ παρουσίασε σήμερα, στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο του διεθνούς συνεδρίου «International Conference on International Business 2012», δύο μελέτες, στις οποίες εμπεριέχονται και τα παραπάνω συμπεράσματα, με τίτλους: «Σκιώδης Οικονομία και Διαφθορά σε ορισμένες χώρες του ΟΟΣΑ» (''Shadow Economy and Corruption in Some OECD Countries'') και «Φοροδιαφυγή και Διαφθορά στην Ελλάδα κι άλλες χώρες του ΟΟΣΑ: Τί μπορούμε να κάνουμε;» (‘’Tax Evasion and Corruption in Greece and in other OECD Countries: What can we do?’’).

Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του κ.Σνάιντερ, η Ελλάδα κατατάσσεται στην πρώτη δεκάδα των χωρών με τη μεγαλύτερη παραοικονομία, μεταξύ των 27 κρατών της Ε.Ε. Τις πρώτες θέσεις κατέχουν η Βουλγαρία και η Ρουμανία, με σκιώδη οικονομία που υπολογίζεται κοντά στο 32% και το 29% του επίσημου ΑΕΠ αντίστοιχα.

Αντίθετα τα χαμηλότερα, αντίστοιχα, ποσοστά εντοπίζονται στις χώρες Λουξεμβούργο, Αυστρία και Ελβετία (όπου κυμαίνονται γύρω στο 8%), ενώ η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, η Γερμανία, έχει παραοικονομία ίση με το 13,3% του ΑΕΠ της. Στη Γαλλία το αντίστοιχο ποσοστό είναι 10,8% και στην Ιταλία 21,6%.

Πάνω από 20 δισ. ετησίως στοιχίζει η διαφθορά στην ελληνική οικονομία

Πάντως, αν στο επίπεδο της παραοικονομίας, η Ελλάδα παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια κάποια βελτίωση, η κατάσταση σε ό,τι αφορά στη διαφθορά είναι απογοητευτική.

Μετά το «φωτεινό» διάστημα 2002-2008 όταν η κατάσταση είχε ελαφρώς βελτιωθεί, στη διετία 2010-2011 άνοιξαν ξανά οι ασκοί του Αιόλου. Σύμφωνα με τον κ.Σνάιντερ, ο οποίος επικαλέστηκε στοιχεία της Διεθνούς Διαφάνειας, σε μια κλίμακα από το μηδέν (χειρότερη επίδοση) μέχρι το 10 (άριστα), η Ελλάδα βαθμολογείτο το 2011 με 3,4. Κατατασσόταν δε, στην 80η θέση μεταξύ 182 χωρών (έναντι της 44ης το 2002).

Σε απόλυτους αριθμούς, η ζημία που προκαλεί η διαφθορά στην ελληνική οικονομία υπολογίζεται στα 26,5 δισ. ευρώ το 2010 και στα 27,3 δισ. πέρυσι, έναντι 21,5 δισ. το 2002. «Η καταπολέμηση της διαφθοράς είναι επείγουσα ανάγκη για την Ελλάδα», σημείωσε ο κ.Σνάιντερ.

Βέβαια, εξίσου ζημιογόνος είναι ο δαίμονας της διαφθοράς και για τις ισχυρές οικονομίες της Ευρώπης, όπου τα μεγαλύτερα μεγέθη φέρνουν και μεγαλύτερες απώλειες.

Έτσι, αν και η βαθμολογία της Γερμανίας στον CPI ήταν πέρυσι κοντά στο «άριστα» (8 στα 10), η ζημία λόγω της διαφθοράς για τη γερμανική οικονομία ανερχόταν στο δυσθεώρητο ποσόν των 150 δισ. ευρώ.

Οι «ένοχοι» και οι «ταρίφες» της διαφθοράς

Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος (Μάρτιος 2012), που παρουσίασε ο καθηγητής, το 41,9% τω πολιτών, που χρειάστηκαν τις υπηρεσίες κάποιου νοσοκομείου το 2011, δήλωσαν ότι τούς ζητήθηκε κάποιο «δωράκι» -το γνωστό «φακελάκι»- για να εξυπηρετηθούν ταχύτερα ή για να διευθετηθούν τα ζητήματά τους. Το ποσοστό αυτό είναι σημαντικά αυξημένο σε σχέση, τόσο με το 2010 (35,4%), όσο και με το 2009 (33,5%).

Στη μαύρη λίστα ακολουθούν οι φορολογικές αρχές, όπου το 16% των ερωτηθέντων (έναντι 14,4% το 2010) δήλωσαν φαινόμενα ετεροδοσοληψίας, και οι πολεοδομίες. Στις τελευταίες, πάντως, το ποσοστό μειώθηκε το 2011 σε σχέση με το 2010 (στο 11,3%, έναντι 12,1%).

Σε ό,τι αφορά τον ...τιμοκατάλογο της διαφθοράς, ο κ.Σνάιντερ παρουσίασε στοιχεία σύμφωνα με τα οποία για καλύτερη «εξυπηρέτηση» σχετικά με μια εγχείρηση σε δημόσιο νοσοκομείο στην Ελλάδα, οι ενδιαφερόμενοι μπορεί να χρειαστεί να δώσουν φακελάκι που ξεκινάει από 100 ευρώ και φτάνει μέχρι το απίστευτο ποσόν των 30.000!

Στην περίπτωση των οικονομικών εφοριών, η «διευθέτηση» υποθέσεων που σχετίζονται με οικονομικούς ελέγχους έχει «ταρίφα» 200-20.000 ευρώ, σύμφωνα πάντα με τον κ.Σνάιντερ, ο οποίος επικαλέστηκε στοιχεία της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος.

Στις πολεοδομίες η έκδοση μιας προβληματικής οικοδομικής άδειας μπορεί να ...παρακάμψει τους σκοπέλους έναντι τιμήματος 200-8.000 ευρώ, ενώ ένα δίπλωμα οδήγησης για κάποιον που αποτυγχάνει στις εξετάσεις κοστίζει 40-500 ευρώ.

Τί πρέπει να γίνει

Πώς μπορεί να περιοριστεί η σκιώδης οικονομία; Μέσα από μια σειρά μέτρων φορολογικού και εισοδηματικού χαρακτήρα. Τί προτείνει ο κ.Σνάιντερ;

-Να δοθεί προσωρινή φορολογική αμνηστία για «επιστροφή» ή επαναπατρισμό φορολογητέων εισοδημάτων, που οι υπόχρεοι έχουν αποκρύψει. Αυτά να φορολογηθούν με ενιαίο συντελεστή 25-30% και για οποιαδήποτε μελλοντική παράβαση να υπάρχει αυστηρή τιμωρία.

-Να δοθούν στους εφοριακούς οικονομικά κίνητρα για τη φορολογητέα ύλη που συλλαμβάνουν. Για παράδειγμα, να «επιστρέφει» στους εφοριακούς το 5% των επιπλέον φορολογικών εσόδων, που φέρνουν στα ταμεία, το οποίο είτε θα αναδιανέμεται σε αυτούς ως «μπόνους» είτε θα χρησιμοποιείται για την αγορά πιο σύγχρονου εξοπλισμού

-Να δοθούν κίνητρα για τα νοικοκυριά να δηλώνουν τον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας, ώστε οι επιχειρήσεις και οι επαγγελματίες να εξαναγκαστούν εμμέσως να αποδίδουν τον ΦΠΑ.

-Οι επιχειρήσεις που φοροδιαφεύγουν ή δωροδοκούν να αποκλείονται από τα δημόσια έργα και προμήθειες για περίοδο 3-5 ετών.

-Οι δημόσιοι υπάλληλοι και οι πολιτικοί που συλλαμβάνονται να λαμβάνουν «φακελάκια» να χάνουν αμέσως τη δουλειά τους, αλλά και τα συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα